Η Δίαιτα και η Ψυχολογία: Όταν το Στρες Μας Οδηγεί στο Ψυγείο

Η Δίαιτα και η Ψυχολογία: Όταν το Στρες Μας Οδηγεί στο Ψυγείο

Γεια σας φίλοι! Σήμερα θα εμβαθύνουμε σε ένα θέμα που απασχολεί πολλούς από εμάς: τη σχέση ανάμεσα στη διατροφή και την ψυχολογία μας, και πιο συγκεκριμένα, την συναισθηματική υπερφαγία ή αλλιώς, το stress eating. Θα εξετάσουμε το φαινόμενο αυτό υπό το πρίσμα πιο πρόσφατων επιστημονικών δεδομένων.

Στην καθημερινότητά μας, συχνά βιώνουμε στρες, άγχος, λύπη ή ακόμα και πλήξη. Για πολλούς, αυτές οι καταστάσεις πυροδοτούν μια έντονη επιθυμία για φαγητό, συνήθως για τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη, λιπαρά ή αλάτι – τα λεγόμενα comfort foods. Αυτή η τάση να καταφεύγουμε στο φαγητό για να διαχειριστούμε τα αρνητικά μας συναισθήματα είναι γνωστή ως συναισθηματική υπερφαγία (Emotional Eating).

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η σύνδεση μεταξύ φαγητού και συναισθημάτων είναι βαθιά ριζωμένη και υποστηρίζεται από νευροβιολογικούς μηχανισμούς. Το φαγητό συνδέεται με την φροντίδα και την άνεση από την παιδική ηλικία (Bowlby, 1969). Πιο πρόσφατες έρευνες έχουν εμβαθύνει στους νευροβιολογικούς μηχανισμούς, δείχνοντας ότι το φαγητό, ιδιαίτερα τα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και ζάχαρη, ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, απελευθερώνοντας νευροδιαβιβαστές όπως η ντοπαμίνη. Επιπλέον, η κορτιζόλη, η ορμόνη του στρες, έχει συνδεθεί με αυξημένη όρεξη και επιθυμία για συγκεκριμένα τρόφιμα (Adam & Epel, 2007). Μελέτες του 2024 επιβεβαιώνουν ότι το στρες μπορεί να επηρεάσει την επιλογή τροφίμων και την ποσότητα κατανάλωσης μέσω αλλαγών στην εγκεφαλική λειτουργία και την ορμονική απόκριση .

Ωστόσο, αυτή η στρατηγική αντιμετώπισης είναι βραχυπρόθεσμη και συχνά οδηγεί σε αισθήματα ενοχής, τύψεων και αύξηση του σωματικού βάρους. Επιπλέον, δεν αντιμετωπίζει την πραγματική αιτία του συναισθηματικού μας φορτίου (Van Strien et al., 2012). Έρευνα του 2023 συνδέει επίσης τη συναισθηματική υπερφαγία με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων, ανεξάρτητα από την πρόσληψη θερμίδων, υπογραμμίζοντας τις επιβλαβείς επιπτώσεις της (Wagner et al., 2023).

Πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;

Η αντιμετώπιση της συναισθηματικής υπερφαγίας απαιτεί επίγνωση και προσπάθεια. Εδώ είναι μερικές στρατηγικές που υποστηρίζονται από πιο πρόσφατες έρευνες:

• Αναγνωρίστε τα ερεθίσματα: Η τήρηση ενός ημερολογίου τροφίμων και συναισθημάτων παραμένει μια αποτελεσματική στρατηγική για την αναγνώριση των καταστάσεων και των συναισθημάτων που πυροδοτούν την συναισθηματική υπερφαγία. Νεότερες μελέτες χρησιμοποιούν επίσης εφαρμογές κινητών τηλεφώνων για την παρακολούθηση αυτών των συμπεριφορών σε πραγματικό χρόνο (EMA), παρέχοντας πιο ακριβή δεδομένα (Vandewalle et al., 2017b).

• Διαφοροποιήστε την πείνα: Η εκμάθηση της διάκρισης μεταξύ της σωματικής και της συναισθηματικής πείνας είναι κρίσιμη. Η ενσυνειδητότητα (mindfulness) έχει αναδειχθεί ως μια αποτελεσματική προσέγγιση για την αύξηση της επίγνωσης των σωματικών αισθήσεων και τη μείωση της συναισθηματικής υπερφαγίας (Kristeller & Hallett, 2011). Μια μετα-ανάλυση του 2024 υπογραμμίζει την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα για τη μείωση της συναισθηματικής υπερφαγίας και τη διαχείριση του βάρους (Power et al., 2025).

• Βρείτε εναλλακτικές στρατηγικές αντιμετώπισης: Αντί να καταφύγετε στο φαγητό, δοκιμάστε άλλες δραστηριότητες που μειώνουν το στρες και βελτιώνουν τη διάθεση. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) παραμένει μια θεραπεία πρώτης γραμμής (Fairburn, 2013), αλλά πιο πρόσφατες μελέτες εξετάζουν επίσης παρεμβάσεις που βασίζονται στην αποδοχή και τη δέσμευση (Acceptance and Commitment Therapy - ACT) με θετικά αποτελέσματα (Lillis et al., 2016). Η άσκηση και οι τεχνικές χαλάρωσης, όπως η διαλογισμός, έχουν επίσης αποδειχθεί ωφέλιμες (Wagner et al., 2023).

• Μην απαγορεύετε τρόφιμα: Η αυστηρή δίαιτα μπορεί να οδηγήσει σε στέρηση και τελικά σε αυξημένη επιθυμία και πιθανή υπερκατανάλωση. Μια πιο ευέλικτη και ισορροπημένη προσέγγιση στη διατροφή, που επιτρέπει μικρές απολαύσεις με μέτρο, θεωρείται πιο βιώσιμη (Hayes & Wilson, 2018).

• Φροντίστε τον εαυτό σας: Η επαρκής ύπνος, η τακτική άσκηση και η διαχείριση του στρες μέσω υγιεινών τρόπων είναι θεμελιώδεις. Πρόσφατη έρευνα του 2024 υπογραμμίζει τη σημασία της αντιμετώπισης του στρες για τη μείωση της συναισθηματικής υπερφαγίας και των σχετικών προβλημάτων υγείας (Kudlek et al., 2024).

• Ζητήστε βοήθεια: Η επαγγελματική υποστήριξη από έναν ειδικό ψυχικής υγείας ή έναν διατροφολόγο μπορεί να προσφέρει πολύτιμες στρατηγικές και εργαλεία. Μετα-αναλύσεις έχουν δείξει ότι οι ψυχολογικές παρεμβάσεις είναι αποτελεσματικές για τη μείωση της συναισθηματικής υπερφαγίας και τη βελτίωση των διατροφικών συμπεριφορών (Smith et al., 2023).

Συμπερασματικά, η σχέση μεταξύ διατροφής και ψυχολογίας είναι περίπλοκη και συνεχώς εξελίσσεται με την πρόοδο της επιστημονικής έρευνας. Η συναισθηματική υπερφαγία είναι ένα κοινό φαινόμενο που επηρεάζεται από βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να το αντιμετωπίσουμε μέσω της αυτογνωσίας, της ανάπτυξης υγιών στρατηγικών αντιμετώπισης και, αν χρειαστεί, της επαγγελματικής βοήθειας. Θυμηθείτε, η φροντίδα της ψυχικής μας υγείας είναι εξίσου σημαντική με τη φροντίδα του σώματός μας.